Gabriel Bituna ile Siirt Arapçasıyla Röportaj – Necim Gül

Gabriel Bituna ile Kısa Bir Söyleşi

Adı Gabriel Bituna, Bükreş Üniversitesi Arap Dili ve Edebiyatı bölümünde araştırma görevlisi.
Arap Dili ve Edebiyatı ile iştigal ederken bir şekilde Siirt’ten ve Siirt Arapçasından haberdar oluyor.

Önceki sene Mardin Artuklu Üniversitesinin düzenlediği ve biz Siirtlilerin ihmal edip katılmadığımız Türkiye’de Konuşulan Arapça Lehçeler ve Sözlü Edebiyatları Uluslararası Sempozyumunda bir bakıma Siirt Arapçasının temsilcisiydi Bituna.

Geçen yıl da Siirt’e gelmişti. Kısa sürede içimizden biri gibi Siirt Arapçası konuşmayı bile öğrenmiş.Romen Gabriel’in Siirt Arapçasını konuşabildiğine ancak onunla karşılaşanlara inandırabiliyordum.

Siirt’e geliş amaçlarından biri de doktora tezi olarak çalıştığıi Siirt Arapçasının özellikle gramer yapısının ortaya çıkarmak.

Biz Siirtli Araplar olarak çocuklarımıza öğretmekten kaçındığımız Siirt Arapçasını iyi sayılacak derecede konuşan ve Siirt Arapçası için bir şeyler yapmak için çırpınan Gabriel Bituna ile yaptığım kısa söyleşiye Siirt Arapçası bilmeyen Kürtlerin ve Türklerin hoşgörüsüne sığınarak Siirt Arapçası ile başlıyorum:

Gabriel Bituna mín uvé?

Ene ímʿellém fi Üniversitít Bükréş. Eĥti dars beĥs seyníl ʿArabi u edebiyatıl ʿArabi.

Talabıtok ínné Arap ímme Romaniyé?

Fi beynet talabıti Arapımmé,Romaniyémmé u mín ğeyr mílel.

Şeyş yıqrav bílʿArabi?

Eclep îridu îsîru mutercimin eclep îridu diyíʾmílu fi nazârıtıl xêríciye.

Şeyş cîtíl Velêyé?

Íssené?

Beʿeş kekíccît mín qebélímmé?

ʿEmnevélímmé cîtul Velêyé.Cîtu etʿellém ʿArabíl Velêyé.

Mín esep símíĥt lé yíngíri fíl Velêyé bílʿarabi?

Avvıl karra fi Bükréş símíĥtu. Kê fi véĥét Ísʿírdi fi Bükréş símíĥtu lé ke yígri bílʿarabi. Istanattu ʿeleyu tallıĥtu geriyu uvé bílʿarabi, ílle belé ʿArabi ğerip. Bôş mê keeftíhém íş keyígri.Ísteğbírtu:” Êwe íş seyn uvé?” Qelli:”uvé ʿArabil Velêyé.”Âkıççêx ene kêlíhi niyyé desey doqtora.Rafîqi Lísʿírdi qelli:”Heme sevi doqtorıtok ʿele ʿArabil Velêyé.”Beʿet mínne baqa etʿellém mínnu hédi hédi kílmêt bílʿarabi. Enemmé ʿemnevél cîtul Velêyé míşxâtor etʿellém él ʿArabi.

Íssenémmé míşxâtor êwi cît?

Cîtu hem etʿellém gemşítlıx ʿArabil Velêyé u hem aĥawwor prôjıtıl íttifaq ERASMUS beyn Üniversitít Ísʿírt u Üniversitít Bükréş.

Fi íş xısus dítsevev íttifaq me Üniversitít Ísʿírt?

Profesörêt dîrôĥu lé baʾwén u îcev fi xısûsíl ʿArabi.

Émín ʿArabi?

ʿArabil fasiĥ.

Tígri ʿArabil Velêyé bôş íkveyyés, mín esep ítʿellímt?

Ey kartayn êcíl Velêyé. Istanattu ʿele geri Lísʿírdiyé u ítʿellímtu.

ʿArabil Velêyé alqaddé uvé râĥa?

É

Eclep îqûlu uvé bôş saʿap?

Fíl râs cêli saʿap, belé kímme bedeytu etʿellém baqa îcîli râĥa.Fi sêyét lé aʾrof ʿArabil fasiĥ ítʿellímtu ʿArabil Velêyé zét xefif.

Lé tíştíğél beĥs ʿArabil Velêyé ísseĥ u fíl ístiqbel íş diyıtlaĥ mínnu. Yeʾné êwi meşğelítok şe eyş dıtıslaĥ?

Detéléĥ íktép beĥs ğramér ʿArabil Velêyé u danşıru hem fi seyn Romani u Íngílîzi. Beʿet mínne ínke tıqtu desey ʿArabil Velêyé dars fi Üniversitít Bükréş.

ʿArabil Velêyé diyıqıri fi Ramanya?

Ínşalla.

Ha tallıĥt Lísʿírdiyé cev qarav ʿArabil Velêyé fi Romanya.

Tímkén.

Ğramér ʿArabil Velêyé u ʿArabil fasiĥ ʿeyni şi uvé?

Ğramérén uvé șa’arâyé ıqrayyop ílle belé kílmêt ínné bôş mafrôqin.

Velêyé eşem qaffayta, ĥebbeyte?

É, ĥebbeytubé ikfîré.ʿEmnevél mín yevm lé cîtu u heyye me rıĥtu ĥessíbtu rôĥi memlekíti Bükréş.

Me sevi qiyas beyn nés Bükréş u nésíl Velêyé.

Velêyé bôş mê fiye zeĥmé. Bükréş iyé zét qelebêléx u fi bôş ʿarabât. Nésíl Velêyé ínné bôş ímlêĥ. Ínke mê ʿarafûkímmé hem îʿévínok.Mô îzırrûk.Ínsênêt avné ínné bôş ímlêĥ.Bôş rıwîtuvén.

Eclep îqûlu ʿArabil Velêyé ĥelu îroĥ mín îdne, íş ítqûl fi él xısus?

Gemşé iyé íssêvi gemşé meyyé íssêvi. Lé ke ador fíl Velêyé ke atış lıxtayarin u lé líhén ʿımor ĥeveleyn 30-40 yígrev bílʿarabi. Ílle belé uvélit mê araytuvén yígrev bílʿarabi. Beʿet 20-30 sené avlokíl uvélit mô diyígrev bílʿarabi.ʿArabil Velêyé ínke keyítʿemmél fíl mekêtép ul devêyér alqaddé mê keyızʿaf.

ʿArabil Velêyé diʿelmu fíl mektep lêkin mê líhu alfabé. Eşem dínket u nıqrâhu?

Alfabít ʿArabil fasiĥ mot sîr şe ʿArabil Velêyé.

Şeyş?

Asvât lé fi fi ʿArabil Velêyé u ʿArabil fasiĥ mê ínné ʿeyni. Míşâtor ʿArabil Velêyé yílzímkén alfabít xısûsi. Fi Romanya líne sistem ıntiq níktép lehcêtíl ʿArabi kíllén.

Fi zanni Otto Jastrow líhu íktép beĥs ʿArabil Velêyé, qaraytu?

Otto Jastrow kícce Turkiyé u kíşteğel beĥs lehcêt lé yíngerev fi Anadoli.

Beĥs ʿArabil Velêyé íş îqul Otto Jastrow?

Beĥs ʿArabil Velêyé kílĥawwor emtên. Fi íktébu îsevi qıyas beyn ʿArabi lé yíngíri fíl Türkiye.

Eĥet şi lé mô yıʾrof ínke ístexbírok ʿel ʿArabil Velêyé iş dítqíllu.ʿArabîna íş nuvé míşşi?

Eclep îqûlu ʿArâbikén uvé maşquq míníl fasiĥ.Uvé seyn íbbeĥdu. ʿArabil Velêyé kên maşquq ílle belé ísseĥ uvé seyn mıstaqil.

Bôş kíxtalat fi ʿArabil Velêyé Tírki u Kırdi me êké?

ʿArabil Velêyé lé mê kílqarav u ketebu Bílʿarabi, seynén kızzıʿof. Lisʿírdiyé kílʿêşu meʿel Akrat ul Tírk.ʿArabil Velêyé mê kíllízímén fi líşğeylêtíl resmi.Mín âk ʿArabîkén kílexew bôş kílmêt míníl Tírki ul Kırdi.

Gabriel ehle u sehle kíccît u rôĥ meʿesselêmé. Ínşalla sentlıx dıntış baʿıwna.

Ínşalla.

Siirt, 25 Tebbex 2014
Kaynak ; http://www.siirttenote.com/2014/09/05/gabriel-bituna-ile-siirt-arapcasiyla-roportaj/